ทันตกรรมโรคเหงือกอักเสพ

คือภาวะที่เหงือกเกิดการอักเสบติดเชื้อ ซึ่งมีสาเหตุหลักมาจากการสะสมของคราบจุลินทรีย์ (Plaque) และหินปูน (Tartar) ตามบริเวณคอฟันและซอกฟัน

ไม่เหมือนกัน “เหงือกอักเสบ” (Gingivitis) เป็นระยะเริ่มต้นของโรคเหงือก เหงือกจะบวมแดงและมีเลือดออกง่าย แต่ยังไม่มีการทำลายกระดูก “โรคปริทันต์อักเสบ” (Periodontitis) เป็นระยะที่รุนแรงขึ้น การอักเสบได้ลุกลามไปทำลายกระดูกและเนื้อเยื่อรอบรากฟันแล้ว ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้ฟันโยกและหลุดได้

 สาเหตุหลักคือ คราบจุลินทรีย์ หรือแบคทีเรียที่เกาะบนผิวฟัน หากเราแปรงฟันไม่สะอาด คราบนี้จะแข็งตัวกลายเป็น หินปูน ซึ่งเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรคชั้นดีและทำให้เหงือกอักเสบ

สัญญาณเตือนที่ชัดเจนที่สุดคือ มีเลือดออกขณะแปรงฟันหรือใช้ไหมขัดฟัน นอกจากนี้อาจมีอาการเหงือกบวมแดง, มีกลิ่นปาก, และรู้สึกเจ็บเหงือกเล็กน้อย

 ไม่ควรหยุดแปรง! เลือดออกเป็นสัญญาณว่าบริเวณนั้นมีคราบจุลินทรีย์สะสมและอักเสบอยู่ ยิ่งต้องตั้งใจแปรงและใช้ไหมขัดฟันให้สะอาดขึ้นเพื่อกำจัดคราบที่เป็นสาเหตุออกไป หากอาการไม่ดีขึ้นใน 1-2 สัปดาห์ ควรรีบมาพบทันตแพทย์

แบ่งง่ายๆ ได้ 2 ระยะ คือ

• ระยะเหงือกอักเสบ (Gingivitis): เป็นระยะเริ่มต้น รักษาให้หายเป็นปกติได้ 100%
• ระยะปริทันต์อักเสบ (Periodontitis): มีการทำลายกระดูกรอบรากฟันไปแล้ว ซึ่งจะรักษาให้กระดูกกลับมาเหมือนเดิมไม่ได้ ทำได้เพียงหยุดยั้งไม่ให้โรคลุกลามไปมากกว่านี้

จากเหงือกอักเสบจะพัฒนากลายเป็นโรคปริทันต์อักเสบ เหงือกจะร่น, เกิดร่องลึกระหว่างเหงือกกับฟัน (Periodontal Pocket), มีหนองไหล, ฟันโยก, และสุดท้ายฟันอาจหลุดออกมาเองได้

จริง โรคเหงือกอักเสบในระยะรุนแรง (ปริทันต์อักเสบ) เป็นสาเหตุหลักของการสูญเสียฟันในผู้ใหญ่เลยทีเดียว เพราะถึงแม้ตัวฟันจะไม่ผุ แต่เมื่อกระดูกที่รองรับฟันถูกทำลายไป ฟันก็จะไม่มีที่ยึดเกาะและหลุดไปในที่สุด

มีงานวิจัยจำนวนมากชี้ว่า เชื้อแบคทีเรียจากการอักเสบในช่องปากสามารถเข้าสู่กระแสเลือดและเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคต่างๆ ได้ เช่น โรคหัวใจและหลอดเลือด, โรคเบาหวาน, และภาวะคลอดก่อนกำหนดในสตรีมีครรภ์

ผู้ที่สูบบุหรี่, ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่ควบคุมระดับน้ำตาลได้ไม่ดี, ผู้หญิงตั้งครร

ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค

• ระยะเหงือกอักเสบ: รักษาโดยการ ขูดหินปูน และสอนการดูแลความสะอาดช่องปากให้ถูกวิธี
• ระยะปริทันต์อักเสบ: รักษาโดยการ ขูดหินปูนและเกลารากฟัน (Root Planing) เพื่อกำจัดหินปูนที่อยู่ลึกใต้เหงือก ในบางกรณีอาจต้องมีการผ่าตัดเหงือก (Periodontal Surgery) ร่วมด้วย

คือการใช้เครื่องมือทำความสะอาดหินปูนและคราบจุลินทรีย์ที่เกาะอยู่บนผิวรากฟัน ซึ่งอยู่ลึกลงไปในร่องเหงือก การรักษานี้จะทำภายใต้การฉีดยาชา ทำให้ไม่รู้สึกเจ็บขณะทำ

ในกรณีที่เป็นโรคปริทันต์อักเสบรุนแรง มีร่องลึกปริทันต์มากจนเครื่องมือธรรมดาไม่สามารถทำความสะอาดได้ถึง ทันตแพทย์อาจพิจารณาให้ผ่าตัดเปิดเหงือกเพื่อเข้าไปทำความสะอาดและปรับแต่งกระดูกให้ดีขึ้น

ระยะเหงือกอักเสบ (Gingivitis) สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่ ระยะปริทันต์อักเสบ (Periodontitis) ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ เพราะกระดูกที่ถูกทำลายไปแล้วไม่สามารถสร้างกลับคืนมาได้เต็มที่ การรักษาทำได้เพียงเพื่อควบคุมโรคไม่ให้ลุกลามต่อไป

หัวใจสำคัญคือ การกำจัดคราบจุลินทรีย์ให้หมดจดทุกวัน ด้วยการแปรงฟันให้ถูกวิธีอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง และ การใช้ไหมขัดฟัน ทำความสะอาดซอกฟันอย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง

สำคัญมากที่สุด เพราะการแปรงฟันอย่างเดียวไม่สามารถทำความสะอาดซอกฟันซึ่งเป็นบริเวณที่เกิดโรคเหงือกได้บ่อยที่สุดได้ การใช้ไหมขัดฟันจึงเป็นสิ่งจำเป็นที่ขาดไม่ได้เลย

ช่วยได้ในฐานะ “ตัวเสริม”  แต่น้ำยาบ้วนปากไม่สามารถทดแทนการแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันซึ่งเป็นการกำจัดคราบเชิงกลได้ ควรใช้ตามคำแนะนำของทันตแพทย์

ตัวโรคไม่ติดต่อโดยตรง แต่เชื้อแบคทีเรียที่เป็นสาเหตุสามารถส่งผ่านทางน้ำลายได้ เช่น การใช้ช้อนหรือแก้วน้ำร่วมกัน

โดยทั่วไปแนะนำให้พบทันตแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพช่องปากและขูดหินปูน ทุกๆ 6 เดือน  แต่ในผู้ป่วยโรคปริทันต์อาจต้องมาบ่อยกว่านั้น เช่น ทุก 3-4 เดือน ตามคำแนะนำของทันตแพทย์

การป้องกันและการรักษาในระยะเริ่มต้น (ขูดหินปูน) มีค่าใช้จ่ายไม่สูงและสามารถใช้สิทธิ์เบิกจ่ายได้ แต่หากปล่อยให้ลุกลามจนต้องเกลารากฟันหรือผ่าตัด ค่าใช้จ่ายจะสูงขึ้นมากและซับซ้อนกว่าเยอะ ดังนั้น “กันไว้ดีกว่าแก้” แน่นอน